Papers by İsmail Çalışkan
Kur’an’a Göre Dinin Hitap Alanı
Kur'an'da dinin hitap alanının özellikleri ve çeşitleri ele alınmaktadır.
Çağdaş Bir Düşünür ve Müfessir Olarak Muhammed Esed
ahyin kesilmesinden sonra insana düşen Kur'an-ı Kerim'i en verimli bir şekilde bu hayatın içine s... more ahyin kesilmesinden sonra insana düşen Kur'an-ı Kerim'i en verimli bir şekilde bu hayatın içine sokmaktır. Atıl duran bir kitabın bu hayatta hiçbir yeri olamayacağı gerçeğini idrak eden müslümanlar onu çağların hiç birisinde ihmal etmeksizin yorumlama ve düşüncelerini tazeleme gayretini eksik etmemişlerdir. Muhammed Esed de bu kervana katılanlardır.
TÜRKÇE'DE İLK ŞİÎ TEFSİR (KİTAP TANITIMI), 2001
Bilindiği gibi Kur'an'ın anlaşılması için Hz. Peygamber'den başlayarak günümüze kadar süregelen b... more Bilindiği gibi Kur'an'ın anlaşılması için Hz. Peygamber'den başlayarak günümüze kadar süregelen bir gayret vardır. Bu amaçla 14 yüzyıllık tarih sürecinde sayıları yüzlerle ifade edilen tefsirler telif edilmiş ve böylece büyük bir külliyat meydana gelmiştir. Doğal olarak ilk zamanlardan itibaren yazılan tefsirlerin büyük çoğunluğu Arapça'dır. Kur'an tefsirinde önemli bir aşama olan Arapça'nın dışındaki dillerde, özellikle Farsça ve Türkçe olarak tefsir ve meal yazımı sonraki tarihlere rastlar 1. Tefsirde diğer önemli bir aşama da İslam toplumunda ortaya çıkan yeni fikir ve düşünceler etrafında kümeleşen mezheplerin görüşleri doğrultusunda Mezhebi veya Fırka tefsirleri denilen tefsirlerin yazılmış olmasıdır ki, bunun tarihi neredeyse "tefsir"in başlamasıyla eş zamanlıdır. Klasik tefsir çeşitlerinin tasnifinde Şia tefsiri de söz konusu edilen mezhebi veya fırka tefsirlerinin bir türüdür. Çünkü Şiî alimlerce de dikkate değer tefsirler telif edilmiştir 2. Bunlardan en önemlileri şunlardır 3 :
KUR'AN MUHTEVASININ EPİSTEMOLOJİK TAKSİMİ -KUR'AN'DA HER BİLGİNİN VAR OLDUĞU SÖYLEMİNE ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM, 2003
Anahtar kelimeler: Kur'an, muhteva, bilgi, epistemolojik taksim, gaye ÖZET Bu makalede Kur'an'ın ... more Anahtar kelimeler: Kur'an, muhteva, bilgi, epistemolojik taksim, gaye ÖZET Bu makalede Kur'an'ın içerdiği bilgilerin çeşit ve kapsamına dair ileri sürülen fikirler tartışılmaktadır. Kur'an'ın her tür bilgiyi içerdiğine dair ilk dönemlerdeki kanaatlere değindikten sonra, bu kanaatlerin, zamanla, Kur'an'da bir çok sistematik ilmin var olduğu anlayışına dönüştüğü açıklanmıştır. Bu arada söz konusu düşüncelere bazı Kur'an ayetlerinin kaynaklık etmiş olduğu anlaşılmıştır. Burada bir yorum sorununun var olduğu, zira bu fikirlerin doğrudan ayetlerin lafzından değil onların yorumu sonucunda doğduğu tespit edilmiştir. Makalede, Kur'an'ın muhtevasını daha iyi açıklayabilmek için onun gayesinin göz önünde bulundurulması gerektiği önerilmektedir. Sonuçta gaye-muhteva dengesini gözeterek daha makul sonuçlar elde eden görüşler değerlendirilmiştir.
LI. I. Tefsîr Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve Tefsîr Anabilim Dalı Eğitim-Öğretim Problemleri Sempozyumu (11-12 Haziran 2005 Van” (Sempozyum Değerlendirmesi), 2005
I. Tefsîr Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve Tefsîr Anabilim Dalı Eğitim-Öğretim Problemler... more I. Tefsîr Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve Tefsîr Anabilim Dalı Eğitim-Öğretim Problemleri Sempozyumu (11-12 Haziran 2005 Van” (Sempozyum Değerlendirmesi)
İlâhiyat Fakülteleri Tefsir Anabilim Dalı VI. Koordinasyon Toplantısı” (3-5 Temmuz 2009 Erzurum)
İlâhiyat Fakülteleri Tefsir Anabilim Dalı VI. Koordinasyon Toplantısı
Modern Zamanlarda Tefsirin Rotası ve Muhammed Esed Örneği, 2010
V ur'an, her yönüyle ilahi bir kitaptır. O, bir di-~in temel kurucu kitabı olması hasebiyle aynı ... more V ur'an, her yönüyle ilahi bir kitaptır. O, bir di-~in temel kurucu kitabı olması hasebiyle aynı zamanda, muazzam bir bilgi deposudur. Önemli olan şudur ki, onun bilgi yığını olarak kalmaması ya da görülmemesi, yaşama aksettirilmesi gerekir. İla hi kitap oluşunun esprisi de peygamberliğin en temel fonksiyonu da burada tebarüz eder. Çünkü bilginin neye yaradığı ya da nasıl bir davranış tarzı ilham ettiği, ancak peygamberin hal ve hareketleriyle somutlaşmaktadır. Burada bireylerden beklenen, Müslüman bilincinin tezahür etmesidir. Hz. Peygamber, Kur'an aracılığıyla Müslüman bilinci inşa sını başarıyla tamamlamıştır. Onun Kur'an-hayat bağlantısını rapteden fiil ve davranışiarına bir anlamda biz, Kur'an'ın fiili/davranışsal tefsiri diyoruz. Etkisi itibariyle Kur'an'ın sözlü tefsirindense davranışsal tefsiri paha da önemlidir.-E~er Kur'an tefsirini, ilahi metni, beşeri aklın anlayabileceği biçime aktarmak veya beşeri aklın aniayabi/eceği seviyede açıklamak şeklinde tanımlayacak olursak, Hz. Peygamber'in müfessir olmasının sadece sözlü
XXXII. Kur’an / Tefsir Hakkında İlmi Toplantılar ve Tefsir Akademisyenleri Zümre Toplantıları -Tarihsel Gelişim ve Muhteva Tahlili, 2011
Türkiye'de Kur'an ve tefsir ile ilgili Ümi çalışmaların seyri, iç ve dış dünyadaki gelişmelere pa... more Türkiye'de Kur'an ve tefsir ile ilgili Ümi çalışmaların seyri, iç ve dış dünyadaki gelişmelere paralel olarak artmakta ve çeşitlerımektedir. Yapılan ilmi toplantılar (sempozyum, kongre, panel, konferans, açık oturum, seminer, çalıştay, forum vs.) ile son yıllardaki periyodik anabilim dalı zümre toplantılan, bunların en dikkate şayan olanlarıdır. 'İlmi toplantı' kavramını, Türkçe olması hasebiyle tercih ediyoruz. Kavramların Türkçesinin kullanımı konusundaki hassasiyet, İslami İlimler Araştırma Vakfı (İSA V) ve İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM)'ne aittir. Bu yazıda önce ilmi toplantıları, ardından zümre toplantılarıru, tarihi gelişim ve muhteva tahlilleri ile değerlendirecek, basılı olanları da belirteceğiz. Toplantılardan dar çerçeveli ve ilmi kaygıdan uzak olanlarına yer verrneyeceğiz. Kur'an ve tefsir hakkındaki ilmi toplantıları, kolay tahlil edebilmek amacıyla şu üç gurupta değerlendirmeyi uygun gördük: Bağımsız ilmi toplantılar; kurumsal ilmi toplantılar; muhtelif ilmi toplantılar. ' Bağımsız' tabiri, hem düzerıleyen hem de konu itibariyle birbirinin devarnı olmayan bilimsel toplantılan anlatır. 'Kurumsal' ise belli bir kurum 1 kuruluşun yaptığı periyodik sempozyumlardır. Homojen olmayan bazı toplan~arda Kur'an ve tefsir haklanda bir ya da iki tebliğ 1 konuşma serpiştirilmiş olabiliyor. Bunlan da 'muhtelif ilmi toplantılar' olarak adlandırdık.
XXX. Tefsir Alanında Yapılan Doktora Tezleri Üzerine Bir Değerlendirme, 2011
Giriş İslam ilim-kültür tarihinde kitap yazma geleneği çok erken dönemde başlamıştır. Kur'an'ın H... more Giriş İslam ilim-kültür tarihinde kitap yazma geleneği çok erken dönemde başlamıştır. Kur'an'ın Hz. Ebu Bekir zamanında cem edilmesi ile başlatılabilecek olan bu gelenek, yaklaşık bir asır sonra konulu kitapların yazımı ile yeni bir aşamaya girmiş, o günden bu güne çeşitli alanlarda ilmi ve edebi eserler yazılmıştır. Müslümanlar, yaşadıkları yerlerde kitap telif etmeyi medeniyetin vazgeçilmez bir parçası haline getirmiş ve dünya kültür tarihinin gıpta ile bakılan kütüphanelerini tesis etmişlerdir. 1 İlim, insanın bilgi ve tecrübesinin artmasıyla ilerleyen, araştırmaların derinleşmesi ile genişleyen bir faaliyet alanı olduğu için, kitapların, her dönemin anlayışına uygun biçimde ve muhtevada telif edilmesi doğal bir durumdur. Araştırma usul ve ürünleri geçmişte ve bugün birbirinden farklı olabilir ama bunların hepsi aynı kaba dolan su gibidir. Sözü şuraya getirmek istiyoruz: Çağımızın ilim yapma ve bilimsel ürünler ortaya koyma anlayışı, uzun ilim tarihine göre oldukça yenidir. Bu anlayışın geliştirdiği araştırma biçimlerinden biri de 'doktora yapmak'tır. Çağımız akademik yapılanmasında doktora, bilimsel çalışmalar dizisinde en değerli yeri almıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin eğitim sistemi çağdaş normlar doğrultusunda yapılanırken, doktora yapmayı üniversite bünyesine almıştır. İlahiyat camiası ise doktora yapma konusunda bütün özverisini kullanarak gerçek anlamda doktoralar üretmiş, üretmeye devam etmektedir. Yazımızda bu hadisenin tarihini anlatacak değiliz, fakat üniversite yapılanmasında önemli bir yer işgal eden ve aynı zamanda en sorunlu taraflarından birisini oluşturan Yüksek Din
Bir Tefsir Dersi Örneği, 2012
Bu yazıda aktif olarak işlenen bir tefsir dersi tecrübesi aktarıl maktadır. 2012-2013 öğretim yıl... more Bu yazıda aktif olarak işlenen bir tefsir dersi tecrübesi aktarıl maktadır. 2012-2013 öğretim yılında ilahiyat Fakültesi III. sınıf ta yapılan derste, öğrencilere daha fazla rol verilerek azami fayda sağlanmak hedeflenmiştir. İncelenen surelerin bitişinde öğrencilere o sureden elde ettikleri çıkarımları, mesajları, hayata yansıtabilecekleri davranış ilkelerini dile getirmeleri istenmiştir. Yazıda öğrencilerin cevaplarınada yer verilmiştir.
XXI. X. Tefsir Akademisyenleri Buluşması ve Kur’an Nüzûlünün Medine Dönemi Sempozyumu, 2013
Türkiye tefsir akademisyenlerinin mutat toplantılarının 2013 yılındaki toplantısı tantımıdır.
XIII. Kur’an’ın Türkçe’ye Tercümesi Tarihine Yesevi’den Bakmak, 2016
Even though there area many studies about Hodja Ahmad Yassawi and Divaan-i Hikmah, Quran and tafs... more Even though there area many studies about Hodja Ahmad Yassawi and Divaan-i Hikmah, Quran and tafsir context of Divaan-i Hikmah did not come up much. This study is focused on the Yassawi's interest of utterance Quran verses in Turkish. There are quotations from verses or translations of some verses in Yassawi’s profundities. This interest and exercise of Yassawi, have not pleased some learned (ulema) in his day’s. These data requires to search his place in the history of Turkish translations and Tukish literature. Thus, it is inevitable to mention the beginning of the translation of Quran into Turkish.
VII. XVI. Tefsir Koordinasyon Toplantısı ve Uluslararası Hz. İbrâhîm ve Nübüvvet Sempozyumu (Şanlıurfa 8-10 Kasım 2019) (Toplantı Tanıtımı)
Öz: Şanlıurfa, 2019 yılında tefsir ilmiyle ilgili yapılan önemli bir etkinliğe, XVI. Tefsir Koord... more Öz: Şanlıurfa, 2019 yılında tefsir ilmiyle ilgili yapılan önemli bir etkinliğe, XVI. Tefsir Koordinasyon toplantısına ev sahipliği yaptı. Toplantının amacı doğrultusunda hem bir sempozyum (Hz. İbrâhîm ve Nübüvvet) hem tefsir anabilim dalının sorunlarının görüşülmesi hem de tefsir akademisyenlerinin tanışması ve bilgi alış-verişi gerçekleştirildi. Bu yazıda XVI. Tefsir Koordinasyon toplantısı genişçe tanıtılmış, ayrıca 2019 yılı içerisinde tefsir anabilim dalı ve tefsir eğitimi ile ilgili farklı toplantılara değinilmiştir.
Bir Müfessir Olarak İmam Mâtürîdî (Sakarya 11-12 Haziran 2022) (Çalıştay tanıtımı ve değerlendirmesi), 2022
İntihal: Bu makale, intihal.net yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. Plagiarism:... more İntihal: Bu makale, intihal.net yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. Plagiarism: This article has been scanned by intihal.net. No plagiarism detected.
Bilimsel Toplantı Değerlendirmeleri / Symposium-Conference Reviews Kur’ân Meâlleri Sorunlar, Çözüm Önerileri (Muş 13-15 Ekim 2023)
Öz Günümüzde Türkçe Kur'ân mealleri büyük bir birikime ulaşmıştır. Bunu Muş Alparslan Üniversites... more Öz Günümüzde Türkçe Kur'ân mealleri büyük bir birikime ulaşmıştır. Bunu Muş Alparslan Üniversitesi'nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen geniş katılımlı "Kur'ân Meâlleri Sorunlar, Çözüm Önerileri" adlı uluslararası sempozyum (13-15 Ekim 2023) bir kez daha ortaya koydu. Üç gün süren sempozyumun oturumlarında mealler metot, muhteva, hedef ve sorunlarıyla gündeme alındı. Pek çok eleştiri yanında doğru bir meal için yapılması gerekenlere dair önerilerde bulunanlar da oldu. Bu tanıtım yazısında adı geçen ilmi toplantı genişçe tanıtılmış, tebliğlerin içeriği kısaca yansıtılmış, yapılan tartışmalara değinilmiş ve bazı değerlendirmeler yapılmıştır.
XVII. Tefsir Akademisyenleri Koordinasyon Toplantısı (Aksaray 2025), 2025
Periodic coordination meetings for the Department of Tafsīr had been suspended for several years.... more Periodic coordination meetings for the Department of Tafsīr had been suspended for several years. After a five-year hiatus, the “XVII. Department of Tafsīr Coordination Meeting” was held in Aksaray on May 30-31, 2025. In the academic segment of the meeting, the divine preservation of the Qu’ran was addressed. Through two panels and one conversation session, the topic was comprehensively examined: studies in this field from the earliest period were reviewed, and the approaches and research methodologies of both Muslim scholars and orientalists were analyzed. New techniques, research opportunities, and findings concerning ancient manuscript codices of the Qur’an (mushafs), which have gained significant scholarly attention recently, were also discussed. As a vital component of the coordination meetings, the challenges facing the department and the future of these meetings were thoroughly discussed. The article concisely summarized the papers presented and deliberations held throughout the meeting, while providing critical evaluations. It also documented the challenges raised and resolutions adopted during the workshop.
Tefsirde Dirâyet ve el-Keşşâf’taki Uygulamaları (Dirâyet tefsirini yeni bir gözle okuma denemesi), 2023
Öz
Bu tebliğde ilk hedef, benimsediğimiz dirâyet tanımından hareketle müfessirlerin tefsir yapark... more Öz
Bu tebliğde ilk hedef, benimsediğimiz dirâyet tanımından hareketle müfessirlerin tefsir yaparken hangi tür açıklama ve yorumlamalarla dirâyetlerini sergilediklerini tespit etmektir. Ardından bahse konu dirâyetin müfessir Zemahşerî (ö.538/1144) tarafından el-Keşşâf’ta hangi tür kelime ya da ifadelerde, hangi araçlara dayanarak ve nasıl uygulandığını örnekler üzerinden göstermektir. Böyle bir inceleme ile Zemahşerî’nin ayetlerin her bir kelime ve ifadesinin anlaşılma ve yorumlanmasının imkânını kabul edip etmediğini kavramamızın mümkün olacağı düşünülmektedir. Ulaşılmak istenen bir diğer hedef ise dirâyetin Zemahşerî tarafından ne ölçüde meşru görüldüğünün ve tefsir yaparken kendi sınırlarının farkında olup olmadığının tespitidir. Öte yandan Zemahşerî’nin kendine özgü tefsir yönteminin bir yenilik getirip getirmediğine ve kendinden sonraki çalışmalara yöntemsel etkisine dair perspektif geliştirmenin araştırmayı besleyeceği tahmin edilmektedir. Böylece tefsir ilminde dirâyetin boyutlarının ve sınırlarının belirlenmesine kısmen de olsa veriler sunacağı umulmaktadır.
DİRĀYAH İN TAFSĪR AND ITS APPLİCATİONS İN AL-KASHSHĀF
(An atempt to read the tafsir of dirāyāh with a new perspective)
The first objective of this paper is to identify the types of explanations and interpretations that the commentators exhibit their dirāyah while they perform an exegesis based on the definition of dirāyah through which we have adopted. Then, to show how the aforementioned dirāyah is implemented by the commentator al-Zamakhsharī in al-Kashshāf in which kind of words or expressions, on the basis of which instruments and how through examples. With such an examination, it has been thought that we will be able to grasp whether the Zamakhsharī accept the possibility of understanding and interpreting each word and phrase of the verses or not. Another objective to be achieved is the extent to which this commentator considers dirāyah to be legitimate and whether he is aware of his own limits while he is performing an exegesis or not. On the other hand, it has been expected that developing a perspective on whether al-Zamakhsharī’s unique method of tafsīr brings an innovation or not and its methodological impact on later works will feed the research. Thus, it has been hoped that it will provide data, even if it is partially, to determine the dimensions and limits of dirāyah in the science of tafsīr.
47869, 2024
İslam’ın pratik ve entelektüel boyutu, toplumsal bir hafıza ve kültürel miras olarak sahâbe taraf... more İslam’ın pratik ve entelektüel boyutu, toplumsal bir hafıza ve kültürel miras olarak sahâbe tarafından sonraki nesillere aktarıldı. Sahâbenin ilk bilgilerin muhafızı, taşıyıcı, aktarıcısı ve ilimlerin temellerinin atılmasındaki öncülüğü de bu çerçeveye dahildir. Elbette bu büyük aktarım bütün sahâbilerin desteği ile gerçekleşti. Her ne kadar kendilerinden pek bahsedilmese de bu aktarım olayında kadın sahâbilerin rolü inkar edilemez. Başta Aişe (ö.57/677) ve Ümmü Seleme (ö.62/681) olmak üzere pek çok kadın sahâbi, Kur’an’ın sebe-i nüzul ve nüzul ortamını anlamaya yardımcı bilgiler aktararak tefsire, Hz. Peygamber’in sözlerini naklederek hadise, onun yaşam tarzını anlatarak fıkıha, ahlaka siyasete ve diğer alanlara katkıda bulunmuştur. Maalesef klasik tefsir tarihi kaynaklarında Kur’an âlimi olarak Aişe’ye yer verilmez. Hâlbuki hane-i saadette ömür sürmüş bir insanın (ve diğer Peygamber hanımlarının) Kur’an’ın nüzulü ve ayetlerin manasına dair hiçbir şey söylememiş olmaları muhaldir. Kadın olsun erkek olsun sahâbenin kişisel yaşamları ise Müslümanlar için zaten değerli örnekliklerdir. Yukarıdaki çerçeveden bakınca sahâbenin hayatları ve ilmi faaliyetlerinde üç devri görürüz. İlki Kur’an’ın inişinin devam ettiği ve Hz. Muhammed’in yaşadığı zaman dilimi (610-632). İkincisi Rasulullah’ın vefatı ile başlayan ve sahâbenin büyük çoğunluğunun hayatta olduğu devir. Üçüncüsü Cemel Savaşı (35/656) ile Sıffîn Savaşı’ndan (36/657) sonra başlayan ve genel kabule göre en uzun yaşayan sahâbi Ebu’t-Tufeyl’in ölümüne (100/718 tah.) kadarki süre. Aişe her üç devrede ömür sürmüş sahâbidir.
eskieserler.com
Bu çalışmada, Kur'an'ın dinî ötekine ilişkin yaklaşımının genel ilkeleri belirlenmeye çalışılacak... more Bu çalışmada, Kur'an'ın dinî ötekine ilişkin yaklaşımının genel ilkeleri belirlenmeye çalışılacaktır. Bu düzlemden hareketle öteki din ve inanç mensupları ile ilişkilerde nasıl bir perspektif elde edilebileceği araştırılacaktır. Bu araştırmanın Kur'an açısından en temel kavramları, İslam'ın en mükemmel din olduğu ve kurtuluşun bireysel bir olgu olduğudur. Ulaşılan bulgular sonuçta toplu olarak değerlendirilecektir.
Istanbul University - DergiPark, May 15, 2013
Uploads
Papers by İsmail Çalışkan
Bu tebliğde ilk hedef, benimsediğimiz dirâyet tanımından hareketle müfessirlerin tefsir yaparken hangi tür açıklama ve yorumlamalarla dirâyetlerini sergilediklerini tespit etmektir. Ardından bahse konu dirâyetin müfessir Zemahşerî (ö.538/1144) tarafından el-Keşşâf’ta hangi tür kelime ya da ifadelerde, hangi araçlara dayanarak ve nasıl uygulandığını örnekler üzerinden göstermektir. Böyle bir inceleme ile Zemahşerî’nin ayetlerin her bir kelime ve ifadesinin anlaşılma ve yorumlanmasının imkânını kabul edip etmediğini kavramamızın mümkün olacağı düşünülmektedir. Ulaşılmak istenen bir diğer hedef ise dirâyetin Zemahşerî tarafından ne ölçüde meşru görüldüğünün ve tefsir yaparken kendi sınırlarının farkında olup olmadığının tespitidir. Öte yandan Zemahşerî’nin kendine özgü tefsir yönteminin bir yenilik getirip getirmediğine ve kendinden sonraki çalışmalara yöntemsel etkisine dair perspektif geliştirmenin araştırmayı besleyeceği tahmin edilmektedir. Böylece tefsir ilminde dirâyetin boyutlarının ve sınırlarının belirlenmesine kısmen de olsa veriler sunacağı umulmaktadır.
DİRĀYAH İN TAFSĪR AND ITS APPLİCATİONS İN AL-KASHSHĀF
(An atempt to read the tafsir of dirāyāh with a new perspective)
The first objective of this paper is to identify the types of explanations and interpretations that the commentators exhibit their dirāyah while they perform an exegesis based on the definition of dirāyah through which we have adopted. Then, to show how the aforementioned dirāyah is implemented by the commentator al-Zamakhsharī in al-Kashshāf in which kind of words or expressions, on the basis of which instruments and how through examples. With such an examination, it has been thought that we will be able to grasp whether the Zamakhsharī accept the possibility of understanding and interpreting each word and phrase of the verses or not. Another objective to be achieved is the extent to which this commentator considers dirāyah to be legitimate and whether he is aware of his own limits while he is performing an exegesis or not. On the other hand, it has been expected that developing a perspective on whether al-Zamakhsharī’s unique method of tafsīr brings an innovation or not and its methodological impact on later works will feed the research. Thus, it has been hoped that it will provide data, even if it is partially, to determine the dimensions and limits of dirāyah in the science of tafsīr.